از زبان دکتر عبدالکریم سروش
«شما اگر به تاریخ مراجعه کنید چیز چندانی از فرهنگ ایران باستان بر جای نمانده است. و من این را منصفانه هم عرض کردم. گفتم یا از بین رفته و یا هم نبوده. مورخان ما می گویند که از هخامنشیان و اشکانیان که قوم جنگ آوری بودند، ظاهراً تولیدات چندانی از لحاظ فرهنگی نداشتند.
اگر هم چیزی بر جای مانده از دوره ساسانیان به بعد است که آن هم چندان چیزی نیست. ما حداکثر اوستا را داریم که از قدیم است و کارنامه اردشیر بابکان را داریم و چند مورد دیگر از این قبیل. البته سنگ نوشته هایی هم از گذشته داریم.
شما این را با فرهنگ و تمدن یونان مقایسه کنید. آنها هم جنگ های بزرگی داشته اند اما خواهید دید که چه چیزهایی از آنها باقی مانده است، نظیر ارسطو و افلاطون و سقراط و غیره. تمام جهان متمدن امروز تحت سیطره فرهنگ و فلسفه یونان قدیم است.
اگر ما چنین مقایسه ای را منصفانه صورت بدهیم آن وقت این تفاوت را خواهیم دید و مبالغه نخواهیم کرد. این عین واقعیت است.»
ممکن نیست یک تمدن بزرگ به دست اعراب از بین برود
«عده ای گفتند که اعراب بعد از حمله به ایران کتابخانه های بزرگ ایران را به آتش کشیدند و از کتاب ها برای گرم کردن گرمابه های خود استفاده کردند. البته باز این هم چندان مورد تایید مورخان نیست. ببینید اصلاً ممکن نیست که یک تمدن بزرگ، با شاخ و برگ های بزرگ و متفکران بزرگ این گونه از بین برود و فرو بپاشد و نابود شود. ما هنوز همه شعرهای هومر را داریم که متعلق به 2500 سال پیش است.»
منبع: نشریه مهرگان، سال اول، شماره دهم، آبان 1389، سخنرانی عبدالکریم سروش در تورنتوی کانادا
